Zasadą jest, że inwestor odpowiada solidarnie z generalnym wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych. Odpowiedzialność ta powstaje w dwóch sytuacjach, tj. (i) w przypadku dokonania zgłoszenia podwykonawcy, (ii) w przypadku zamieszczenia odpowiednich zapisów w umowie pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą określających oznaczenie podwykonawcy oraz zakres powierzonych mu prac. W praktyce oznacza to, że podwykonawca może dochodzić zapłaty swojego wynagrodzenia nie tylko od generalnego wykonawcy, z którym ma zawartą umowę, ale także od inwestora, z którym żadna umowa go nie łączy.

Od zasady tej istnieją jednak wyjątki. W odniesieniu do zgłoszonego podwykonawcy, inwestor może uwolnić się od odpowiedzialności solidarnej oraz związanego z tym ryzyka finansowego, jeśli złoży sprzeciw.

W niniejszym wpisie dowiesz się, jakie są warunki prawidłowego złożenia sprzeciwu oraz wynikające z tego skutki.

Zgłoszenie podwykonawcy

Sprzeciw może być złożony jedynie w odniesieniu do podwykonawcy, który został zgłoszony. O tym kiedy zgłoszenie zostało dokonane prawidłowo oraz wywołuje skutki prawne, dowiesz się z wcześniejszego wpisu na blogu pt. „Zgłoszenie podwykonawcy robót budowlanych. Praktyczne wskazówki dla podwykonawcy.”

Sprzeciw nie znajduje zastosowania do podwykonawców, którzy zostali wskazani w umowie pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą.

Czym jest sprzeciw oraz jakie są jego skutki?

Zgodnie z art. 647(1) § 1 kodeksu cywilnego, inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcy.

Sprzeciw jest zatem oświadczeniem woli inwestora. Co istotne, nie ma też on żadnego wpływu na umowę zawartą pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą. Nadto, o ile co innego nie wynika z umowy pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą, sprzeciw nie powoduje, że dany podwykonawca nie może realizować robót budowlanych. Powyższe wskazuje, że skutki wniesienia sprzeciwu powinny być odpowiednio uregulowane w umowach zawieranych zarówno przez generalnego wykonawcę, zarówno z inwestorem, jak i podwykonawcą.

Wskutek sprzeciwu dochodzi do ubezskutecznienia zgłoszenia w stosunku do inwestora. Co to oznacza w praktyce? Podwykonawca, wobec którego zgłoszono sprzeciw, nie będzie mógł wystąpić z roszczeniem o zapłatę wobec inwestora z tytułu solidarnej odpowiedzialności. Zaznaczyć jednak należy, że nawet w przypadku wniesienia sprzeciwu, w niektórych sytuacjach podwykonawca będzie mógł dochodzić należności od inwestora na innej podstawie prawnej. Więcej o tym dowiesz się z kolejnego wpisu na blogu.

W jakiej formie należy zgłosić sprzeciw?

Sprzeciw musi mieć formę pisemną. Do zachowania formy pisemnej niezbędne jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść sprzeciwu. Nie będzie zatem wystarczające wysłanie faksu, czy też wysłanie skanu mailem.

Brak zachowania formy pisemnej powoduje nieważność sprzeciwu. Nie będzie ono zatem wywierać żadnych skutków prawnych a inwestor będzie odpowiadał jako dłużnik solidarny za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy.

W uzupełnieniu warto dodać, że równoważna formie pisemnej (a więc również wystarczająca) jest forma elektroniczna, która polegać będzie na dokonaniu zgłoszenia w postaci i opatrzeniu go kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 781 kodeksu cywilnego). Więcej na temat formy elektronicznej dowiesz się w kolejnym wpisie na blogu.

Treść sprzeciwu. Czy sprzeciw musi mieć uzasadnienie?

Przepisy nie określają szczegółowych wytycznych co do treści sprzeciwu. Nie budzi jednak wątpliwości, że ze sprzeciwu powinno jednoznacznie wynikać, wobec którego z podwykonawców sprzeciw jest złożony.

Więcej wątpliwości budzi natomiast kwestia, czy inwestor składając sprzeciw powinien go uzasadnić oraz wyjaśnić dlaczego sprzeciwia się danemu podwykonawcy. Same przepisy wprost obowiązku takiego nie ustanawiają.

Na gruncie poprzednio obowiązującej regulacji (obowiązującej do nowelizacji w 2017 roku) w orzecznictwie wskazano, że korzystanie przez inwestora ze sprzeciwu w sposób arbitralny (np. wobec wszystkich zgłoszonych podwykonawców) może być traktowane jako nadużycie prawa. Jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 sierpnia 2014 roku, skuteczne zgłoszenie sprzeciwu nie może być arbitralną decyzją i obliguje inwestora do przytoczenia przyczyn, jeżeli umowa inwestora z wykonawcą przewidywała możliwość realizowania robót z udziałem podwykonawców (IV CSK 733/13, OSP 2018/2/16).

Obecnie jednak wskazuje się, że podwykonawca i generalny wykonawca nie mogą w żaden sposób kwestionować zasadności sprzeciwu inwestora, z wyjątkiem jego wad formalnych. Tym samym nawet sprzeciw złożony bez istotnych przyczyn wywoła wskazane powyżej skutki prawne w postaci uwolnienia się inwestora od solidarnej odpowiedzialności. Takie ukształtowanie regulacji z pewnością osłabia gwarancyjną funkcję.

Termin wniesienia sprzeciwu

Sprzeciw powinien być złożony wykonawcy i podwykonawcy w terminie 30 dni od daty otrzymania zgłoszenia. Termin ten nie może zostać przywrócony ani wydłużony. Sprzeciw wniesiony po tym termin nie będzie wywoływał skutków prawnych.

Co ważne, sprzeciw w tym terminie powinien zostać złożony zarówno wobec generalnego wykonawcy, jak i podwykonawcy. Oznacza, to, że przed upływem 30 dni oświadczenie zawierające sprzeciw powinno dotrzeć do generalnego wykonawcy oraz podwykonawcy. Nie wystarczy, samo nadanie pisma na poczcie w ostatnim dniu terminu (o ile tego samego dnia nie zostanie mu doręczone).

Masz wątpliwości, jak jako inwestor dokonać złożenia sprzeciwu? Jesteś podwykonawcą i zastanawiasz się, czy możesz wystąpić z roszczeniem do inwestora pomimo wniesionego sprzeciwu? Skontaktuj się z kancelarią a przeanalizujemy Twoją sprawę oraz znajdziemy optymalne rozwiązanie.